Nabrajanje spomenika NOB-u u Bosni i Hercegovini: Kratak komentar
DOI:
https://doi.org/10.62215/2744-2365.2024.5.5.141Ključne riječi:
14,402 spomenika, Institut za zaštitu kulturnih spomenika, Smail Tihić, SBNORSažetak
Ovaj rad razmatra kontinuirano spominjanje brojke od „14.402“ spomenika Narodnooslobodilačkoj borbi (NOB) koji su stvoreni na teritoriji Jugoslavije do 1961. god. Iako ta cifra naizgled potiče od Bergholza (2007), to u stvari, proizilazi iz nesporazuma spomenutih brojeva. Preko korišćenja primjera Bosne i Hercegovine (BiH), ovaj rad objašnjava zašto ova cifra nije primjenjiva na proces fizičkog stvaranja spomenika i spomen-obilježja.
Dok su Bergholz (i drugi) dali razvrstavanje ovih 14.402 spomenika po republikama, drugačija vrsta razvrstavanja je kritički zanemarena; odnosno tipološki. Broj od 3.574 spomenika u BiH od 14.402 u cijeloj Jugoslaviji dobijen je istraživanjem sprovedenim između 1956. i 1958. Međutim, u početnoj fazi ovog istraživanja zabilježeno je preliminarnih ukupno 3.629 'spomenika', sa tipološkim raščlanjivanjem ovih pokazuje da su samo relativno mali deo ukupne cifre spomenici koji su stvarno stvoreni: ukupno samo 1.095 (ili 30,6%) svih ispitanih 'spomenika', sa ostatkom kao mjesta ili objekti od značaja za NOB. Period istraživanja ukazuje da spomenici nastali 1959. i 1961. godine – dvije ključne jubilarne godine koje same čine 14% spomenika na teritoriji BiH čiji se datumi nastanka/otkrivanja mogu potvrditi – nisu obuhvaćeni.
Drugo istraživanje sprovedeno između 1966. i 1973. godine identifikovalo je ukupno 2.049 stvorenih spomenika. Iako je ova cifra daleko više u skladu sa postojećim podacima, opisano je nekoliko nepraktičnosti u vezi sa korišćenjem ovoga kao pouzdanog broja.
Zatim se prave poređenja između ova dva istraživanja i podataka prikupljenih u bazi podataka spomenicinob.info kako bi se pokazalo da je cifra od 14.402 spomenika napravljena širom Jugoslavije, pri čemu se „skoro tri spomenika ili groblja [stvaraju] svakog dana tokom šesnaest godina“ često ponavljaju u literaturi je grubo precenjena kada se govori o 'stvaranju spomenika'.
##submission.citations##
Bergholz, Max (2007). “Међу родољубима, купусом, свињама и варварима: Споменици и гробови НОР 1947–1965. Године”. in Godišnjak za društvenu istoriju, XIV(1-3), 61-82.
Bešlagić, Šefik (1957).”Problematika zaštite spomenika Narodnooslobodilačkog rata u Bosni i Hercegovini”. in Naše Starine IV, 5-16.
Bešlagić, Šefik (1964). “Zaštita spomenika Narodnooslobodilačkog rata: potreba, svrha i organizacija savjetovanja”. in Naše Starine, IX, 5-22.
Čelić, Džemal (1976). “Zaštita spomenika kulture i prirode”, in Kultura u socijalističkoj Republici Bosni i Hercegovini 1945-1975. Sarajevo: NIŠP Oslobođenje, 253-266.
Jauković, Marija (2014). “To Share or to Keep: The Afterlife of Yugoslavia’s Heritage and the Contemporary Heritage Management Practices”. in Politička misao, 51, no. 5, 80-104.
Karge, Heike (2014). Sećanje u kamenu - okamenjeno sećanje? Belgrade: Biblioteka XX vek.
Kovačević, Milan. “Janje” YouTube video uploaded by user “slavkolav84”, 26:26. August 18, 2017. https://www.youtube.com/ watch?v=pyfaCV9jnrE.
Maksimović, Borislav (2018). Културно-историјски споменици челиначког краја.
Čelinac: Narodna biblioteka “Ivo Andrić”, SPKD Prosvjeta.
Maletić, Mihailo (ed.) (1965). Bosna i Hercegovina: Znamenitosti i lepote. Belgrade: Književne novine.
Milenković, Dragi (1961, p.3), “Nesporazumi oko savremenih spomenika culture”. in Arhitektura Urbanizam, 10, 3-5.
“Na Smetovima otkriven monumentalni spomenik,” Naša riječ, 31 July 1968, 1.
“Otkrivene biste narodnih heroja,” Naša riječ, 7 December 1966, 1.
“Otkrivena bista Omeru Masliću,” Naša riječ, 10 July 1968, 1. Prolić, E. (1959).
”Završena je Anketa o nepokretnim spomenicima iz NOR-a”. in Naše Starine, VI, 277-278.
“Rad Zavoda u 1954. godini”, in Naše Starine, III, 311-321.
Tihić, Smail (1974). “Kataloški pregled: spomen-obilježja istorijskih događaja i ličnosti podignutih na području grada Sarajeva od 1945. Godine”. Prilozi, 4, 313-344.
Tihić, Smail (1976). “Spomenici NOB-e i radničkog pokreta” in Kultura u socijalističkoj Republici Bosni i Hercegovini 1945-1975. Sarajevo: NIŠP Oslobođenje pp.267-274.
Tihić, Smail (1981a).”Dovršena akcija na poslovima terenske evidencije i analizi spomen- obilježja NOR-a i revolucije “. in Naše Starine XIV-XV, 253-256.
Tihić, Smail (1981b).”Simpozijum “Spomenici NOR-a i revolucije u SR Bosni i Hercegovini, stanje i problemi”, Zenica 1975”. in Naše Starine XIV-XV, 245-250.
“Zenica nije zaboravila Seada Škrgu,” Naša riječ, 17 April 1968, 3.
Košutić, Danilo (1990). Pamtilo se: Spomenici Narodnooslobodilačkoj borbi 1941 – 1945. godine (unpublished manuscript, in possession of SUBNOR Srbac).
Muzej Grada Zenice (1989). Spomen obilježja NOB-u (unpublished study, in the holdings of Zenica City Museum).
Prijedlog mjera za reviziju spomenika u BiH. Document dated 30 June 1965. Arhiv Bosne i Hercegovine, Fond: SUBNOR, Box 162.
Tihić, Smail (1969). Neki problemi izgradnje, održavanja i reprezentacije spomenika NOR i revolucije na području Bosne i Hercegovine. Paper presented at the conference “O nekim problemima sa područja zaštite i izgradnje spomenika NOB”, Belgrade, April 1969. Arhiv Bosne i Hercegovine, Fond: SUBNOR, Box 162.
Zavod za zaštitu spomenika kulture i prirode Banja Luka (1980). Stanje i problemi spomenika i spomen obilježja NOB-e na području opštine Banjaluka. Held in the Documentation Centre of Republički zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa, Banja Luka.
##submission.downloads##
Objavljeno
Broj časopisa
Rubrika
Licenca
Historia Moderna je časopis otvorenog pristupa. Kompletan sadržaj časopisa je besplatno dostupan. Korisnici smiju čitati, preuzimati, kopirati, distribuirati, štampati, pretraživati ili stavljati poveznice na materijal, te mijenjati, preoblikovati i prerađivati materijal ili ga koristiti na druge zakonite načine, sve dok citiraju original na odgovarajući način, u skladu sa Creative Commons licencom CC BY-NC.
Radove objavljene u Historia Moderna dozvoljeno je pohranjivati u institucijske i tematske repozitorije uz osiguravanje linkova na web stranicu časopisa.
