AVNOJ IN THE REVOLUTION: ESTABLISHING THE FEDERATIVE YUGOSLAVIA DURING WORLD WAR II 1941-1945.

Authors

DOI:

https://doi.org/10.62215/2744-2365.2023.4.4.9

Keywords:

Yugoslavia, World War II, AVNOJ, National Liberation Struggle, CPY, revolution, federalism, 1941-1945

Abstract

The paper starts from the centralist position of monarchist Yugoslavia and its destruction as the zero point in the construction of the newly established federalist paradigm. The central part of the work refers to the construction of new foundations of the federal system during the anti-fascist struggle and the socialist revolution led by the partisan movement with the dominant role of the CPY, whose organizational structure previously determined the character of the state system. Starting from the first People's Liberation Committees and the process of constitution of wartime provinces, the centralist model was gradually dismantled from below and the federative principle was introduced in the liberated territories. The paper pays special attention to the state-founding meeting of AVNOJ in Jajce in 1943, at which the national-emancipatory concept of a state under construction was adopted - five, i.e. six nations and their six federal states as constituents of the new federal Yugoslavia. While Bosnia and Herzegovina was constituted on a historical and not a ethnic basis, Vojvodina, as a province constituted fully during the war, did not become a federal unit. After the constitutional Second Session of AVNOJ, the federal states, members of the new federation rapidly completed the processes of their own institutional construction in their highest representative bodies. The most complex process took place in Serbia, which had to incorporate Vojvodina as a fully established war province, Sanjak as the province that was not fully established during the war, as well as Kosovo with its complex ethnic structure. The process of building a federal Yugoslavia, started with the construction of the first NOOs (People’s Liberation Committees) and the formation of wartime provinces (1941), at the First (1942) and Second (1943) sessions of the AVNOJ, was completed at its Third Session in 1945.

References

Avramovski, Živko. 1986. Britanci o Kraljevini Jugoslaviji. Godišnji izveštaji britanskog poslanstva u Beogradu 1921-1938. 1-2. Beograd – Zagreb: Arhiv Jugoslavije i Globus.

Barker, Elizabeth. 1978. Britanska politika prema jugoistočnoj Evropi u Drugom svjetskom ratu. Zagreb: Globus.

Bešlin, Milivoj. 2011. “Stanislav Krakov”. u: Srpski biografski rečnik, tom 5, Kvo-Mao. Novi Sad: Matica srpska. 325-326. a.

Bešlin, Milivoj. 2011. „Josip Broz Tito i jugoslovenski federalizam (1963–1974)“. u: Tito – viđenja i tumačenja. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije i Arhiv Jugoslavije. 58-85. b.

Bešlin, Milivoj. 2013. “Četnički pokret Draže Mihailovića – najfrekventniji objekat istorijskog revizionizma u Srbiji”. u: Politička upotreba prošlosti: Istorijski revizionizam na postjugoslovenskom prostoru. Novi Sad: AKO. 83–142.

Bešlin, Milivoj. 2017. „Vojvodina u Jugoslaviji: Borba za autonomiju“. u: Jugoslavija u istorijskoj perspektivi. Beograd: Helsinški odbor za ljudska prava u Srbiji. 279–324.

Čulinović, Ferdo. 1970. Okupatorska podjela Jugoslavije. Beograd: Vojnoizdavački zavod

Dimić, Ljubodrag. 2001. Istorija srpske državnosti. Srbija u Jugoslaviji, 3. Beograd: SANU, ogranak u Novom Sadu, Društvo istoričara Južnobačkog i Sremskog okruga.

Đuretić, Veselin. 1981. Narodna vlast u BiH 1941–1945. Beograd – Sarajevo: Narodna knjiga, Institut za istoriju.

Geršeković, Leon. 1954. Historija narodne vlasti. Beograd: Naučna knjiga.

Gligorijević, Branislav. 2001. Kralj Petar II Karađorđević u vrtlogu britanske politike. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.

Hoare, Marko Attila. 2019. Bosanski muslimani u Drugom svjetskom ratu. Zenica: Vrijeme.

Istorija Saveza komunista Jugoslavije. 1985. Beograd: Komunist.

Kamberović, Husnija. 2009. Rasprave o nacionalnom identitetu Bošnjaka. Sarajevo: Institut za istoriju.

Konačni rezultati popisa stanovništva od 15. marta 1948. Knjiga 9. Stanovništvo po narodnosti. 1954. Beograd: Savezni zavod za statistiku.

Končar, Ranko. 1974. „Izbor iz dokumenata o razvitku političke koncepcije autonomije Vojvodine i o procesu njenog konstituisanja u autonomnu pokrajinu u revolucionarnoj praksi KPJ od 1935–1945“. Savremenost 1⁄74. Novi Sad. 105–160.

Končar, Ranko. 1983. Stvaranje federacije, Novi Sad: Centar PK SKV za političke studije i marksističko obrazovanje.

Končar, Ranko. 1997. „Federalističke koncepcije o Jugoslaviji u toku Drugog svetskog rata”. u: Drugi svjetski rat – 50 godina kasnije. Podgorica: CANU. 227–234.

Končar, Ranko. 2013. „Autonomija Vojvodine – istorijska geneza i njeno konstituisanje“. u: Antifašizam, AVNOJ, Autonomija. Novi Sad: Udruženje antifašista Novog Sada. 15‒27.

Krivokapić, Boro. 2006. Beskonačni Tito. Beograd: Novosti.

Krizman, Bogdan. 1981. Jugoslovenske vlade u izbjeglištvu: 1941–1943. Beograd – Zagreb: Arhiv Jugoslavije i Globus.

Kulić, Dimitrije. 1964. Narodnooslobodilački odbori i sudovi u Srbiji. Beograd: Savremena administracija.

Marjanović, Jovan. 1963. Ustanak NOP u Srbiji 1941. Beograd: IDN.

Marjanović, Jovan. 1979. Draža Mihailović između Britanaca i Nemaca. Zagreb: Globus.

Nešović, Slobodan, Petranović Branko. 1983. AVNOJ i revolucija. Tematska zbirka dokumenata 1941–1945. Beograd: Narodna knjiga.

Perović, Latinka. 1984. Od centralizma do federalizma. KPJ u nacionalnom pitanju. Zagreb: Globus.

Petranović, Branko, Zečević Momčilo. 1987. Jugoslovenski federalizam – ideje i stvarnost. Tematska zbirka dokumenata, I. Beograd: Prosveta, BIGZ.

Petranović, Branko, Žutić Nikola. 1990. 27. mart 1941. Tematska zbirka dokumenata. Beograd: NICOM.

Petranović, Branko. 1964. Političke i pravne prilike za vreme Privremene vlade DFJ. Beograd: IDN.

Petranović, Branko. 1983. Revolucija i kontrarevolucija u Jugoslaviji 1941–1945, 1–2. Beograd: Rad.

Petranović, Branko. 1992. Srbija u Drugom svetskom ratu 1939-1945, Beograd: Vojvoizdavački i novinski centar.

Petrović, Dragoljub. 1988. “Konstituisanje federativne Jugoslavije 1941–1945”. u: Jugoslovenski istorijski časopis XXIII (3–4). Beograd: Savez istorijskih društava Jugoslavije. 101-134.

Petrović, Dragoljub. 1988. Konstituisanje federalne Srbije. Beograd: Nova knjiga : Institut za istoriju radničkog pokreta Srbije.

Pijade, Moša. 1944. Ravnopravnost Srba i Hrvata u Hrvatskoj. Zagreb: Izvršni odbor Narodooslobodilačke fronte.

Pleterski, Janko. 1985. Nacije, Jugoslavija, revolucija, Beograd: Komunist, BIGZ.

Prvo i drugo zasedanje Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije. 1953. Beograd: Prezidijum narodne skupštine FNRJ.

Službene novine Kraljevine Jugoslavije. 5. oktobar 1940. Beograd: Državna štamparija Kraljevine Jugoslavije.

Stefanovski, Mirjana. 1988. Srpska politička emigracija o preuređenju Jugoslavije 1941–1943. Beograd, 1988: Narodna knjiga.

Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda. Tom IX, knjiga 3. 1967. Beograd: Vojni istorijski institut Jugoslovenske narodne armije.

Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda. Tom VI, knjiga 1. 1952. Beograd: Vojni istorijski institut Jugoslovenske narodne armije.

Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda. Tom I, knjiga 19. 1969. Beograd: Vojni istorijski institut Jugoslovenske narodne armije

Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine, I, dokumenti 1943–1944. 1968. Sarajevo: Institut za istoriju radničkog pokreta.

Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Hrvatske, zbornik dokumenata 1943. 1964. Zagreb: Institut za historiju radničkog pokreta.

Published

2023-11-25